Gurabahane-i Laklakan diğer adları ile “Düşkün Leylekler Hastanesi” yada “Garip Leykeyler Hastanesi” 19. yüzyılda başta leylekler ve diğer kuşların bakımını üstlenmek için açılmış Dünya’nın ilk hayvan hastanesidir. Osmanlı ve Türk halkının hayvanlara olan sevgisinin bir göstergesi olan bu hastane Afrika’dan Avrupa’ya göç ederken Türkiye üzerinde sakatlanan Leylekler için açılmıştır ve onların barıması, yeme, içme ve tedavilerinin yapılması için kurulmuştur.

Gurabahane-i Laklakan Bursa’da Ermeni asıllı varlıklı bir aileden gelen ve yaşamı boyunca “Türk dostu” olarak bilinen, Fransız Konsolosluğunda görev yapan Grégorie Bay tarafından kurulmuş ve evinin bir bölümünde bulunur.

Osmanlı ve Türk Halkının Hayvan Sevgisi

Türk halkı tarih boyunca hem kültürel hemde dinsel boyutlarda doğaya ve hayvanlara saygı göstermeyi adet edinmiştir. Hem eski Türkler de hemde Osmanlı döneminde bunun izlerine çok fazla rastlanmaktadır. Osmanlı’da 16. yüz yılda II. Beyazıt döneminde hayvanlara yönelik hayvan hakları hükümleri bile verilmiştir, Mevlana Yaraluca Muhyiddin tarafından 1502-1507 tarihleri arasında hayvanlar için kanunname çıkartılmıştır. Bu kanunnamenin 58. Maddesi şu şekildeydi: “Ayağı yaramaz beygiri işletmeyeler. At, eşek ve katır ayağını gözeteler ve semerin göreler. Ağır yük vurmayalar. Çünkü dilsiz canlıdırlar. Hamallar ağır yük vurmayalar, makul olalar.”

Dünya üzerinde en kapsamlı hayvan hakları kanunları yine başka bir Osmanlı Padişahı III. Murat tarafından 1586 tarihinde yapılmıştır. Padişahın İstanbul Kadısına yolladığı fermanda hamalların at, katır ve beygirlere tahammüllerinin üzerinde yük taşıtmaları yasaklanmıştır. Hayvanların bakımı ve beslenmesi ile ilgili hüküm ve fetvalarda verilen bu ferman Dünya üzerinde kapsamlı şekilde yayınlanan ilk hayvan hakları bildirgesidir.

Osmanlı da sokak hayvanlarına bakılması için pek çok vakıf ve dernek kurulmuş, “mancacı” ismi verilen görevliler kendi görev bölgelerinde bulunan kedi, köpek gibi sokak hayvanlarını beslemiş ve barınmaları ile ilgilenmiştir.

Gurabahane-i Laklakan “İlk Hayvan Hastanesi”

Dünya’nın ilk hayvan hastanesi olan ve leyleklerin bakımını üstlenen Gurabahane-i Laklakan, ecdadımızın hayvanlara ne boyutta bir şefkat gösterdiğinin en büyük kanıtıdır. Osmanlıda kuşlar büyük ilgi ve sevgi duyulan hayvan türlerindendi. Öyle ki dışarıdan bakınca süs gibi duran ama asıl amacı kuşların barınması olan; camii, ev gibi yapılara kuşların sığınabileceği küçük çıkıntılar şeklinde yuvalar bile yapılmıştır.

Osmanlı da kuş azat etmek çok yaygın bir gelenekti, günlük hayatta kuş alıp bunları salmak çok yaygındı. Evliya Çelebi Seyahatnâme’sinde Kibar Bey ve hanımı tatil günlerinde kuş pazarlarına gidip aldıkları kuşları zevkle serbest bırakıyordu. Fransız seyyah Jean de Thévenot 1656’da İstanbul gezisi sırasında azat edilen kuşları görmesini şöyle yazmıştır. “Osmanlıların şefkatleri hayvanlar ile kuşları kuşattığı için, pazar kurulan günlerde birçok kimseler gidip kuş satın aldıktan sonra derhal azat ederler ve bu kuşların ruhlarının Rûz-i Mahşer’de, Huzur-u İlahîye gelip kendilerinden iyilik görmüş olduklarına şehadet edeceklerine inanırlar.”

Gurabahane-i Laklakan 19. yüzyılda kurulmuş ve sakat göçmen leyleklerin bakımını üstlenmek için kurulmuştur. Türk Edebiyatı’nın önemli isimlerinden Ahmet Haşim “Bilmem Bursa’yı gezerken gördünüz mü? Haffaflar Çarşısı’nın ortasında bir meydan var. Bu meydan malul hayvanların düşkünler yurdudur. Kanadı, bacağı kırık leylekler, bunamış kargalar halkın sadakasıyla yaşarlar” diye bahsettiği bu vakıf günümüzde hâlâ Osmangazi Belediyesi’nin desteği ile Irgandı Köprüsü’nün batı ayağındaki binada hizmet vermektedir.

Kaynak

• Haytap ““Gurabahane-i Laklakan” Yeniden Kurulacak” Beşir Ayvazoğlu-Aksiyon 2000
• Ahmet Haşim “Gurabane-i Laklakan” 1928
• Osman Gazi Belediyesi “Gurabahane-i Laklakan Hayvan Tedavi Bölümü” 2013
• AA “Osmanlı’nın ‘leylek hastanesi’ şifa dağıtıyor” 2021